DEX (Decentralized Exchange): قدرت تجارت غیرمتمرکز

در دنیای پر تحول رمزارزها، صرافی‌ها نقش کلیدی در تسهیل تبادل دارایی‌های دیجیتال ایفا می‌کنند. با وجود محبوبیت فزاینده صرافی‌های متمرکز (CEX)، که به‌ دلیل امنیت و خدمات کامل خود مورد استقبال گسترده قرار گرفته‌اند، صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) به عنوان گزینه‌ای جذاب و ایمن خود را معرفی کرده‌اند. این پلتفرم‌های غیرمتمرکز با بهره‌گیری از قراردادهای هوشمند و فناوری بلاک‌چین، به‌ دنبال ایجاد یک تجربه تجاری بدون نیاز به اعتماد و با حفظ کنترل کامل بر دارایی‌ها برای کاربران هستند. در این مقاله، به بررسی و توضیح صرافی های غیر متمرکز، مزایا و معایب آنها، و روندهای آینده‌ای که می‌توانند شکل‌دهنده آینده بازار رمزارزها باشند، خواهیم پرداخت.

منظور از DEX Decentralized Exchange چیست؟

ٖیک صرافی غیرمتمرکز (DEX) یک بازار همتا به همتا (P2P) است که خریداران و فروشندگان رمزارز را به یکدیگر متصل می‌کند. بر خلاف صرافی‌های متمرکز (CEX)، پلتفرم‌های غیرمتمرکز غیرقیمتی هستند، به این معنی که کاربران در هنگام معامله در یک پلتفرم DEX کنترل کلیدهای خصوصی خود را حفظ می‌کنند. بدون وجود یک نهاد مرکزی، DEXها از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند که تحت شرایط مشخص به‌طور خودکار اجرا شده و هر معامله را در زنجیره بلوک ثبت می‌کنند. این معاملات بدون نیاز به اعتماد، امن و در حال رشد سریع در بازار دارایی‌های دیجیتال هستند و محصولات مالی جدیدی را معرفی می‌کنند.

صرافی غیرمتمرکز (DEX) جایگزینی برای پلتفرم‌های CEX

صرافی‌های سنتی سهام و ارز فیات خریداران و فروشندگان را در یک مکان متمرکز می‌کنند و این امکان را فراهم می‌آورند که معامله‌گران بتوانند با سهولت نسبی وارد و خارج از موقعیت‌های معاملاتی شوند و نقدینگی را به بازار ارائه دهند. نقدینگی بالاتر احتمال وجود فردی در طرف دیگر معامله را افزایش می‌دهد که مایل به انجام معامله با خریدار یا فروشنده باشد. در حالی که صرافی‌های رمزارز (CEXها) تجارت دارایی‌های دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین را تسهیل می‌کنند، این پلتفرم‌ها می‌توانند متمرکز یا غیرمتمرکز باشند. صرافی‌های متمرکز به عنوان واسطه‌های مورد اعتماد در معاملات عمل می‌کنند و معمولاً به عنوان نگهدارنده کلیدهای خصوصی و به‌طور کلی وجوه شما عمل می‌کنند.

صرافی‌های متمرکز پیشرو تمام جنبه‌های تجربه تجارت دارایی‌های دیجیتال را تسهیل می‌کنند: از امنیت گرفته تا قیمت‌گذاری منصفانه بازار، رعایت مقررات، حفاظت از مصرف‌کننده و دسترسی به جدیدترین دارایی‌های دیجیتال. در بیشتر CEXها باید قبل از انجام معاملات، ارز فیات یا رمزارز را به کیف پول رمزارز نگهداری‌شده توسط صرافی واریز کنید. از کیف پول صرافی خود می‌توانید وجوه را به یک کیف پول رمزارز خارجی منتقل کنید. همچنین می‌توانید رمزارز را با فیات مبادله کرده و وجوه را به حساب بانکی خود برداشت کنید. 

حجم معاملات در DEX ها

از طرف دیگر، صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXها) به عنوان جایگزینی برای پلتفرم‌های CEX ظاهر شده‌اند و امکان تجارت همتا به همتا (P2P) و دسترسی به بخش در حال ظهور مالی غیرمتمرکز (DeFi) را ارائه می‌دهند. اکنون بیش از 35 گزینه صرافی غیرمتمرکز وجود دارد. پلتفرم‌هایی مانند Uniswap، Kyber و Bancor به عنوان جایگزین‌های غیرمتمرکز برای صرافی‌های متمرکز به‌طور گسترده شناخته شده‌اند. در ژانویه 2019، پلتفرم‌های DEX تنها 0.11٪ از حجم تجارت جهانی را نمایندگی می‌کردند، اما این رقم از اوت 2023 به 14٪ افزایش یافته است. حجم معاملات ماهانه در صرافی‌های غیرمتمرکز تا بیش از 40 میلیارد دلار در اوت 2023 رشد کرده است.

پلتفرم‌های DEX رویکرد متفاوتی برای تسهیل خرید و فروش دارایی‌های دیجیتال اتخاذ می‌کنند. به‌جای استفاده از یک سازمان واسطه برای تصفیه معاملات، DEXها از قابلیت‌های قراردادهای هوشمند خود اجرایی استفاده می‌کنند. بدون وجود واسطه‌ها، DEXها به‌طور غیرقیمتی عمل کرده و شما کنترل کلیدهای خصوصی و وجوه رمزارز خود را حفظ می‌کنید. بیشتر DEXها ریسک طرف مقابل ندارند، به این معنی که ریسک عدم پرداخت اعتباری ندارند و از پروتکل‌های “شناخت مشتری” (KYC) و “پیشگیری از پولشویی” (AML) پیروی نمی‌کنند.

مزایای DEXها

حتی در مراحل ابتدایی توسعه، صرافی‌های غیرمتمرکز مزایایی را ارائه می‌دهند که بر دارایی‌های دیجیتال و تنوع، اعتماد به تراکنش‌ها، هزینه‌های معاملاتی و حریم خصوصی سرمایه‌گذاران تاثیر می‌گذارند.

• حفاظت: معامله‌گران نیازی به واگذاری کنترل کلیدهای خصوصی خود برای انجام معاملات ندارند. به‌جای آن، کیف پول‌های خارجی با DEXها تعامل دارند و معاملات از طریق قراردادهای هوشمند به‌طور خودکار اجرا می‌شوند. برعکس، صرافی‌های متمرکز نقش نگهدارنده را برای وجوه شما بازی کرده و کلیدهای خصوصی شما را کنترل می‌کنند.
• تنوع: در حال حاضر بیش از ۲۴هزار رمزارز در بازار وجود دارد که حدود ۶هزارتا از آنها در صرافی ها در حال معامله هستند. CEXها بر روی رمزارزهایی که لیست می‌کنند کنترل دارند و معمولاً فقط آن‌هایی را لیست می‌کنند که فعالیت تجاری، فراوانی و استانداردهای امنیتی کافی برای اطمینان از سودآوری و انطباق قانونی دارند. بسیاری از آلت‌کوین‌ها تنها از طریق DEXها در دسترس هستند، جایی که تراکنش‌های P2P بدون حجم معاملات بالا امکان‌پذیر است. این امکان تعامل وسیع‌تر در دارایی‌های دیجیتال و افزایش شمول مالی را فراهم می‌کند.
• تراکنش‌های بدون نیاز به اعتماد: در CEXها، هر تراکنش تحت نظر و ثبت توسط یک نهاد مرکزی، همان صرافی، قرار دارد. از طریق قراردادهای هوشمند، DEXها معاملات را اجرا کرده و در زنجیره بلوک ثبت می‌کنند و تراکنش‌های بدون نیاز به اعتماد را ممکن می‌سازند. و از آنجا که DEXها وجوه شما را نگهداری نمی‌کنند، احتمال هدف قرار گرفتن توسط هکرها کمتر است.
• هزینه‌های پایین‌تر: صرافی‌های غیرمتمرکز از طریق استفاده از قراردادهای هوشمند عمل می‌کنند. DEXها هزینه کمی، حدود 0.3٪ برای صرافی‌هایی مانند Uniswap، دریافت می‌کنند. اگرچه این هزینه‌ها در پاسخ به استفاده از شبکه نوسان دارد، اما همچنان به‌مراتب کمتر از هزینه‌های صرافی‌های متمرکز هستند.
• حریم خصوصی: معامله‌گران با استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز نیازی به افشای کلیدهای خصوصی خود ندارند زیرا کیف پول‌ها به‌طور خارجی نگهداری می‌شوند و DEX مسئول وجوه نیست. به همین دلیل، کاربران معمولاً نیاز به تکمیل مراحل KYC و AML هنگام استفاده از DEXها ندارند. در حالی که این ممکن است از نظر راحتی مزیت باشد، از دیدگاه قانونی ممکن است مشکل‌ساز باشد.

معایب DEXها

معایب ناشی از استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز نیز موانعی برای پذیرش گسترده ایجاد می‌کنند. این کاستی‌ها بر مقیاس‌پذیری DEX، تجربه کاربری، نقدینگی بازار و قابلیت انتقال سرمایه تأثیر می‌گذارند.

• مقیاس‌پذیری: مقیاس‌پذیری بلاک‌چین به تعداد تراکنش‌هایی که یک شبکه می‌تواند قبل از رسیدن به ظرفیت پردازش کند، بستگی دارد. به‌عنوان مثال، شبکه بیت‌کوین ۷ تراکنش در ثانیه (TPS) را پردازش می‌کند، در حالی که اتریوم به ۱۲ تا ۳۰ TPS می‌رسد. صرافی‌های غیرمتمرکز با استفاده از قراردادهای هوشمند که بر روی شبکه‌های بلاک‌چین پیاده سازی شده اند، عمل می‌کنند. از این رو، DEXها محدود به ظرفیت‌های زیرساخت شبکه‌های پایه خود هستند.
• تجربه کاربری: DEXها در مراحل ابتدایی توسعه هستند و برای افرادی که با تکنولوژی بلاک‌چین غیرمتمرکز آشنا نیستند، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. اول، کاربران باید با پلتفرم‌های کیف پول خارجی آشنا شوند تا بتوانند با یک DEX تعامل کنند. سپس، باید کیف پول خود را با انتقال فیات یا رمزارز تأمین کنند. در نهایت، باید این کیف پول را به رابط DEX پیوند دهند تا یک معامله انجام دهند. فرآیند واریز وجوه برای معاملات در یک CEX به‌طور قابل توجهی ساده‌تر است.
• نقدینگی: از آنجا که DEXها هنوز نسبتاً جدید هستند و جفت‌های معاملاتی متنوعی را پشتیبانی می‌کنند، جداسازی بازار تأثیر منفی بر نقدینگی بازار دارد. با این حال، نقدینگی دارایی‌ها با رشد DeFi به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است.
• ورود و خروج: فناوری DEX کنونی خرید دارایی‌های دیجیتال با ارز فیات مانند دلار آمریکا را تسهیل نمی‌کند و نمی‌توانید فیات را مبادله کرده یا وجوه را به حساب بانکی خود برداشت کنید که همین عدم وجود ورودی و خروجی‌های فیات مانع ورود کاربران تازه‌کار می‌شود.

صرافی‌های آینده

اگرچه صرافی‌های متمرکز هنوز بر بازارهای رمزارز تسلط دارند و نیازهای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران روزمره را برآورده می‌کنند، اما جایگزین‌های غیرمتمرکز گزینه جالبی را ارائه می‌دهند. از طریق قراردادهای هوشمند در بلاکچین, DEXها روش‌های بدون نیاز به اعتماد را برای اتصال خریداران و فروشندگان فراهم می‌کنند و مدل‌های جدیدی از مشارکت و حکمرانی عادلانه برای ذینفعان را ارائه می‌دهند. با این حال، این پلتفرم‌ها هنوز در مراحل ابتدایی خود هستند و نیاز به اصلاح بیشتر تجربه کاربری، توسعه زیرساخت، بهبود مکانیسم‌های مقیاس‌پذیری و افزایش ارتباط با صرافی‌های رمزارز متمرکز و نهادهای مالی سنتی برای تضمین پذیرش آینده دارند.

سوالات متداول